Tác giả: Xuân Đức |
Văn và Đời và..
Tự truyện đời văn.
Thay một lời giáo
đầu.
Người già,
nhất là những người già ở các làng quê thường rất hay kể chuyện ngày xưa. Không
phải “ngày xửa ngày xưa” cổ tích mà là chuyện của bản thân họ, gia đình họ về
những năm tháng xa xôi. Đấy là một dạng hồi kí truyền miệng, tùy hứng, nhớ gì kể
đấy, gặp duyên cớ nào thì kể chuyện có liên quan đến nguyên cớ đó. Như bố tôi
chẳng hạn. Ăn cơm, nhìn thấy món chột môn, là thứ dưa được muối bằng thân cây
môn, một món ăn của người nghèo xứ đất cằn đá sỏi, ông lại đọc câu ca dao: Anh về Vĩnh Tú làm chi / ruộng nương thì ít,
rú ri thì nhiều / Anh về Vĩnh Tú làm giàu / chột môn làm mắm, sắn tàu thay
cơm..Rồi ông kể chuyện thủa trước nhà mình đã muối chột môn theo kiểu
gì..ông bà nội đã ăn nó suốt nhiều tháng như thế nào?
Người già kể
“hồi kí” kiểu đó quá nhiều, kể đi kể lại, có chuyện kể đến hàng chục lần khiến
đám con cháu như tôi cảm thấy mệt, không muốn nghe, đôi khi còn hỗn láo kêu lên,
thôi đi bọ ơi, bữa nay ai còn đi nghe mấy chuyện ấy nữa mà bố cứ kể
mãi..
Bây giờ đến
lượt tôi, vợ tôi, đã đến giai đoạn xưa nay hiếm, lại lặp lại đúng những gì mà ba
mạ mình từng làm, đấy là cứ buột miệng kể về những kí ức. Lại gặp nguyên cớ gì
thì kể sự việc liên quan đến nguyên cớ đó. Từ chiến tranh, cuộc sống gian lao
cực nhọc, bữa cơm kham khổ, những đêm mưa dầm gió bấc, rét buốt tận xương..Và
rồi các con tôi, sau khi đã chịu đựng quá nhiều những chuyện ấy cũng đôi lúc kêu
lên, ôi giời ơi, biết rồi khổ lắm, nói mãi..
Không biết bố
tôi có phiền lòng vì tôi không? Riêng tôi thì không oán trách các con, nhưng thú
thật cũng có cảm thấy buồn..Tôi chỉ muốn nói điều này, sau rất nhiều năm tháng
không còn bố, ngoài niềm nhớ thương, tôi còn bỗng thấy quá nuối tiếc vì không
được nghe bố kể nhiều hơn nữa..Thật kì lạ, cho dù ngày nhỏ tôi tự coi là đã bị
nhồi nhét ép buộc bởi những chuyện “ngày xửa ngày xưa” của bố, nhưng rồi năm
tháng trôi qua, tuổi ngày một lớn, tôi bỗng nhớ như in những câu chuyện ấy..Có
thể nói là nhớ mồn một, nhớ đến nao lòng không ngủ được. Rồi tất cả những chuyện
lắt nhắt không đầu không cuối đó bất ngờ lừng lững sống động trong những trang
viết của tôi..Từ chuyện làng giàu, làng nghèo của xã Vĩnh Hòa đã trở thành bối
cảnh chính trong tiểu thuyết : Người không mang họ..Chuyện làng
Đơn Duệ với bao nhiêu nỗi trớ trêu của những thân phận con người đã thành cốt
truyện chính trong tiểu thuyết: Những mảnh làng..Vân vân..
Thế nên, tôi
tin rằng, đến lúc các con tôi vào độ tuổi như tôi hôm nay..( chắc lúc đó chúng
tôi đã về sống cùng bố mẹ tôi), các con sẽ ngồi nhắc lại rất nhiều những chuyện
mà ba mạ đã kể và từng làm cho chúng nó nhàm chán, mệt mỏi..Rồi có thể các con
tôi lại nói, giá như ba mạ còn sống để kể thêm cho chúng nó nhiều nhiều chuyện
nữa..
Tôi tin vậy
nên quyết định viết cuốn tự truyên này.
*
Mấy nhà triết
học vẫn dạy: Con người là tổng hòa các mối quan hệ xã hội. Với một người, ngoài
quan hệ gia đình, họ tộc làng xóm ra là những mối quan hệ xã hội rộng lớn, mà
xét cho cùng thì có thể gọi đó là quan hệ bè bạn. Ai sống trên đời cũng có và
cũng bị chi phối bởi quan hệ bè bạn. Với tôi, có thể tạm phân ra mấy loại bạn.
Bạn học, bạn chiến đấu, bạn công tác mà thực chất đó là bạn quan trường và cuối
cùng là bạn nghề, tức bạn văn. Bạn nào cũng có nhiều cái để nhớ, để kể. Tuy
nhiên, bạn học và bạn chiến đấu thì chủ yếu là những kỉ niệm đẹp..có cả chuyện
buồn, chuyện đau lòng, nhưng cái buồn cái đau ấy cũng là buồn đau đẹp..Riêng bạn
quan và bạn văn thì phong phú hơn, phức tạp hơn, nhiều ân nghĩa mà cũng nhiều
đắng đót, có vinh và có nhục, có thủy chung và có phản trắc, có người cần tri ân
nhưng cũng không thiếu loại thớ lợ đã cố xóa đi mà không xóa được trong kí ức
mình..Tuy nhiên tôi không có ý định viết hồi kí để nhằm vào bất cứ ai. Tôi ghét
thứ văn chương ấy. Ý định tôi là rõ ràng. Cuốn tự truyện này là kể về đời văn
của tôi..Những gì liên quan đến các sáng tác của mình thì kể lại để bạn đọc có
thể biết được những sáng tác ấy được lấy từ chất liệu nào, xuất phát từ nguyên
cớ gì, nhân vật nào có nguyên mẫu trong đời sống..Ví dụ mấy năm vừa rồi rộ lên
hàng loạt bài báo trên rất nhiều tờ báo bàn về sự thật của tướng cướp trong tiểu
thuyết Người không mang họ. Tôi nghĩ đó
mới là những chuyện tác giả cần chính thức công bố. Còn nếu trong cuốn sách này
có chỗ buộc phải nhắc tới ai đó trong bạn văn, bạn công tác mà làm phật lòng
những người đó, thì là việc tôi không mong muốn nhưng…không thể không kể, bởi
những chuyện như thế đã có ảnh hưởng trực tiếp đến cái sự viết lách của tôi.
Trên thế giới
hay ngay ở nước mình, đã có rất rất nhiều người viết hồi kí, rất nhiểu kiểu viết
hồi kí. Tuy nhiên có lẽ có hai thứ hồi kí được người đời chú ý nhất. Thứ nhất,
tác giả là loại nhân vật đặc biệt, hoặc là những cán bộ ở giai tầng cao và rất
cao, nắm giữ nhiều công việc to lớn, trọng đại, hoặc là loại người có cá tính
đặc biệt, số phận đặc biệt, đảm nhận những công việc đặc biệt..ví như các nhà
tình báo, những ca sĩ tài danh, những nhận vật từng gây nhiều tai tiếng..v..v
Thứ hai, là loại hồi kí kể về những sự kiện đặc biệt, những câu chuyện vốn là bí
mật, hoặc những sự việc được coi là thâm cung bí sử, hoặc những tư liệu khác với
thông tin xưa nay được công bố..Hai thứ hồi kí trên chắc chắn sẽ tạo nên sức lôi
cuốn lớn với đọc giả..
Tôi không
thuộc về hai loại ấy. Tôi là một người thuộc diện làng nhàng..thứ người như rất
rất nhiều người, chắc chắn không mấy ai tò mò muốn biết điều gì đó hấp dẫn ở
loại người như tôi. Tôi cũng không có điều kiện tham gia hoặc tiếp xúc tư liệu
về những sự kiện trọng đạị của đất nước, những sự vụ thâm cung bí sử ở thiên
đình..Mấy chuyện tôi kể lại trong cuốn sách này là chuyện lặt vặt, không mấy giá
trị, những chuyện mà tin chắc là nhiều người khác cũng có na ná như vậy. Vậy
thì, liệu có ai đọc cuốn sách nhỏ này không?
Thì tôi đâu
có ý định viết cuốn sách để lôi cuốn bạn đọc? Như đã nói ở trên, tôi viết chủ
yếu là để kể tiếp những chuyện truyền miệng từng kể với các con..Rồi các con sẽ
kể cho các cháu nội ngoại của tôi..Dĩ nhiên, tôi vẫn tin là có in ít những bạn
bè sẽ tìm đọc. Cả bạn thủy chung và bạn không chung thủy..Họ đọc để chia sẻ
chuyện nhân tình thế thái với tôi..và cũng có thể có người đọc để sau đó nhổ
toẹt bãi nước bọt cùng câu chưởi đổng: Mẹ cái lão này!..
*
Tôi sẽ viết
túc tắc, thong thả, không hối thúc thời gian..Nếu có một đơn đặt hàng nào cần
kíp đương nhiên sẽ ưu tiên cho nó. Thế nên tôi không chắc cuốn sách này viết bao
lâu thì hoàn thành, có khi phải mất vài năm, dăm năm hoặc lâu hơn nữa mới ra mắt
bạn đọc. Có khi viết dở dang, không kịp hoàn chỉnh thì phải ngừng..( Lạy trời
điều ấy đừng xẩy ra). Vì thế thấy cần thiết phải công bố cột mốc khởi thảo nó ở
phần giáo đầu này.
Tôi bắt đầu
những dòng này vào ngày 14 tháng 11 năm 2014 tại thị trấn Cửa Việt, trong một
đợt gió mùa đông bắc đầu tiên của năm.
Nói thêm một
chút về cái địa chỉ Cửa Việt để phần sau khỏi phải nói.
Cuộc đời tôi
từ bé đến hiện giờ đã dịch chuyển rất nhiều chỗ ở. ( Là nói chỗ ở gia đình chứ
không kể chỗ ở công tác). Thủa bé, tôi sống với bố trong một căn nhà tranh ở
làng Tây Hiền, xã Vĩnh Hòa huyện Vĩnh Linh, phía bắc giới tuyến. ( Vĩ tuyến 17).
Khi tôi xây dựng gia đình thì bố tôi đang sơ tán ra Tân Kỳ- Nghệ An, tôi lại
đang tại ngũ trong quân đội nên vợ tôi phải làm nhà bên quê ngoại, ở chung với
bà ngoại tại xã Vĩnh Thủy, Vĩnh Linh. Năm 1984, tôi tuy vẫn còn là sĩ quan quân
đội nhưng đã có điều kiện gần vợ con nên quyết định chuyển chỗ ở về Vĩnh Hòa để
có thể chăm sóc bố. Tôi không về trong xóm cũ mà dựng nhà ở miệt ngoài sát quốc
lộ 1, thôn Vĩnh Tiến, Vĩnh Hòa.( Nay đã sáp nhập vào đất Thị trấn Hồ Xá). Đấy là
một rẻo đất thật kì lạ và khủng khiếp, một rẻo đất như có ma ám, rồi tôi sẽ kể
về nó sau. Đến năm 1990, tôi chuyển ngành từ quân đội – Tổng cục chính trị- về
công tác ở tỉnh Quảng Trị, vì thế nên cũng chuyển vợ con vào sống tại Thị xã
Đông Hà. Tỉnh ưu tiên cho tôi một nền đất tuy bé nhưng tọa lạc trên trục đường
được coi là to nhất, sang trọng nhất của thị xã. Đường Hùng Vương. Đến khi tôi
nghỉ hưu, phần thì cần một khoản tiền để hỗ trợ cho các con xây dựng cơ sở ăn ở,
phần cũng không muốn ở trên trục đường ồn ào, tôi bán ngôi nhà đường Hùng Vương,
mua đất và xây cất ngôi nhà mới ở một vị trí được coi là hẻo lánh nhưng rộng
rãi, thoáng mát. Cái gọi là Trúc Sơn Trang chính là chỉ chỗ ở mới của tôi..Những
tưởng, với cái không gian tĩnh lặng đó, cuộc sống hưu trí của mình cũng sẽ được
yên hàn, tĩnh lặng..Tôi từng viết về Trúc Sơn Trang thế này:
Nắng còn rực rỡ bên
kiaNhưng thôi chào nhé, ta về bên đây
Một hồ nước lặng chân mây
Một vuông cỏ, một bờ cây khép mình.
Thôi đừng bịn rịn chùng chình
Chút ơn ngọt nhạt, chút tình phôi phai
Làm chi mà phải gượng cười
Gượng câu hò hẹn, gượng lời tiễn đưa.
Trăm năm xưa đến bây giờ
Sáng còn nắng, đã chiều mưa, chuyện thường
Ta về ngõ Trúc sơn trang
Mai sau ai có lỡ đàng dừng chân
Cõi riêng không chút bụi
trần
Dịu êm là cỏ, trong ngần là sương
Tắt đèn còn chút trăng suôngĐủ cho nhận mặt mà buông tiếng chào.
Vậy nhưng, cuối cùng, năm 2014 này tôi lại giã từ Trúc Sơn Trang, hai vợ chồng già tôi về sống trong nếp nhà cấp 4 tại khu bãi tắm Cửa Việt..Lí do ư? Có lẽ để đến khúc kết cuốn sách này tôi sẽ kể.
Bãi tắm Cửa Việt hiện đang dạng hoang sơ, rất ít nhà cửa. Xung quanh chỗ đất nhà tôi chưa có thêm nhà nào. Vì thế gió cứ thổi ào ào qua bãi trống mà không hề bị vướng cản. Mấy hôm nay thời tiết bắt đầu chuyển lạnh, mưa dầm gió bấc, trời âm u suốt ngày, đêm mịt mùng tối, biển động, sống đập ầm ầm…Tôi vừa hoàn thành xong 4 hợp đồng đặt hàng trong năm. Hết việc. Rãnh rỗi thì buồn. Trời buồn, người buồn..Buồn thì lại nhớ mấy đứa cháu trên Đông Hà quá đỗi..Và thế là, tôi nảy ra ý phác thảo tự truyện..
Cái duyên cớ ra đời cuốn sách này đơn giản như vậy.
Dịu êm là cỏ, trong ngần là sương
Tắt đèn còn chút trăng suôngĐủ cho nhận mặt mà buông tiếng chào.
Vậy nhưng, cuối cùng, năm 2014 này tôi lại giã từ Trúc Sơn Trang, hai vợ chồng già tôi về sống trong nếp nhà cấp 4 tại khu bãi tắm Cửa Việt..Lí do ư? Có lẽ để đến khúc kết cuốn sách này tôi sẽ kể.
Bãi tắm Cửa Việt hiện đang dạng hoang sơ, rất ít nhà cửa. Xung quanh chỗ đất nhà tôi chưa có thêm nhà nào. Vì thế gió cứ thổi ào ào qua bãi trống mà không hề bị vướng cản. Mấy hôm nay thời tiết bắt đầu chuyển lạnh, mưa dầm gió bấc, trời âm u suốt ngày, đêm mịt mùng tối, biển động, sống đập ầm ầm…Tôi vừa hoàn thành xong 4 hợp đồng đặt hàng trong năm. Hết việc. Rãnh rỗi thì buồn. Trời buồn, người buồn..Buồn thì lại nhớ mấy đứa cháu trên Đông Hà quá đỗi..Và thế là, tôi nảy ra ý phác thảo tự truyện..
Cái duyên cớ ra đời cuốn sách này đơn giản như vậy.
Đăng ngày 17/11/2014
|
